Muzeum Bieszczadzkiego Parku Narodowego

w Ustrzykach Dolnych przed modernizacją

Na parterze znajduje się eskpozycja wystaw czasowych. Aktualnie jest to wystawa pokonkursowa VI Ogólnopolskiego Konkursu Fotograficznego pt.: „Różnorodność biologiczna i krajobrazowa Bieszczadzkiego Parku Narodowego i otuliny”. Na życzenie zwiedzających prezentowane są: diaporama przyrodnicza o Międzynarodowym Rezerwacie Biosfery „Karpaty Wschodnie” oraz 45 minutowy film o BdPN.

I piętro:
“Biologia i systematyka świata zwierząt”

Prezentowane są tutaj podstawowe wiadomości o systematyce, pochodzeniu, anatomii i morfologii zwierząt oraz ich trybie życia i sposobach rozmnażania. Najpierw pokazane są pierwotniaki, mikroskopijne organizmy jednokomórkowe, potem przechodzimy do gąbek prowadzących osiadły tryb życia w środowisku wodnym oraz jamochłonów - prymitywnych zwierząt tkankowych. Odrębną grupę stanowią płazińce i obleńce, z których wiele gatunków jest pasożytami zwierząt kręgowych i człowieka. Do interesujących bezkręgowców należą najliczniejsze i zarazem najbardziej zróżnicowane na Ziemi stawonogi. Następnie poznajemy mięczaki oraz szkarłupnie charakteryzujące się pięciopromienną symetrią ciała. Na końcu zaprezentowane są kręgowce posiadające szkielet wewnętrzny, którego główną osią jest kręgosłup. Należą do nich: bezszczękowce, ryby, płazy i gady oraz ptaki i ssaki.

"Wybrane zagadnienia z paleontologii”

Ekspozycja ta to podróż w czasie i przestrzeni, przez okresy i zasięgi zlodowaceń na obszarze Polski. Oglądamy szczątki zwierząt kopalnych (mamuta, jelenia olbrzymiego, niedźwiedzia jaskiniowego i żubra kopalnego), które wymarły pod koniec epoki lodowcowej (plejstocenu). Uwagę przykuwa największy z eksponatów - odlew gipsowy nosorożca włochatego znalezionego w Staruni na Podkarpaciu, w warstwach ziemi przesyconej solanką i ropą naftową. Ponadto poznajemy skamieniałości roślin i zwierząt oraz historię życia na Ziemi.

“Geologia Bieszczadów na tle Karpat"

Poznamy tutaj podstawowe wiadomości o geologii polskiej części Karpat, ze szczególnym uwzględnieniem Bieszczadów. Dowiemy się kiedy i w jakich warunkach w basenie morskim (sedymentacyjnym) powstawały skały osadowe, z których w wyniku alpejskich ruchów górotwórczych powstały Karpaty Fliszowe. Dowiemy się jakie procesy oddziaływały na osadzany w basenie materiał (diageneza) oraz metody oznaczania wieku powstawania skał osadowych. Prezentowane są tu również mapy i przekroje geologiczne Karpat Polskich wraz z przykładami skał oraz przekroje ilustrujące budowę podłoża geologicznego zapadliska przedkarpackiego i Karpat Fliszowych. Część ekspozycji poświęcono rodzajom i właściwościom skał Karpat Fliszowych oraz surowcom naturalnym (ropa naftowa, gaz ziemny, surowce skalne i ceramiczne oraz wody mineralne) wschodniej części polskich Karpat. Wyjaśnione są procesy wietrzenia skał oraz czynniki kształtujące ich przebieg. W specjalnej gablocie przez szkła powiększające można obejrzeć skały i minerały z Karpat oraz innych regionów Polski i Europy.

“Geomorfologia, hydrologia, klimat i gleby Bieszczadów”

Ta część ekspozycji zapoznaje nas z położeniem geograficznym Bieszczadów na tle podziału fizyczno-geograficznego Karpat oraz ich rzeźbą (rusztowy układ pasm górskich, kratowy układ sieci rzecznej) i formami geomorfologicznymi (np. skałki ostańcowe, grechoty, osuwiska). Poznajemy również warunki klimatyczne, które kształtowane są przez napływające na ten obszar masy powietrza, głównie polarno-morskiego i polarno-kontynentalnego, a także warunki hydrologiczne.
Oglądamy monolity typowych gleb Bieszczadów i mapę glebową Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Analiza plastycznego modelu gór przybliża nam relacje między geomorfologią, geologią i glebami a florą i zbiorowiskami roślinnymi. Ponadto możemy zobaczyć jaki wpływ na otoczenie przyrodnicze szlaków turystycznych wywiera turystyka piesza, a także jak przebiegał rozwój badań geograficznych i geologicznych w Karpatach Wschodnich.

„Wybrane elementy Planu Ochrony Bieszczadzkiego Parku Narodowego i otuliny"
Przedstawiono tutaj aktualne i projektowane strefowanie ochronne na tle zróżnicowania i waloryzacji ekosystemów Bieszczadzkiego Parku Narodowego i jego otuliny oraz plan ochrony w zakresie zasobów przyrodniczych i działalności człowieka. Możemy również poznać etapy rozwoju Parku od jego utworzenia, przez kolejne powiększenia, do stanu aktualnego oraz koncepcję docelowego rozwoju.

II piętro.

"Flora i zbiorowiska roślinne oraz fauna Bieszczadów"

Wędrujemy przez układ pięter roślinno-klimatycznych występujących w Bieszczadach. Poznajemy przyrodę piętra pogórza i krainy dolin, lasów regla dolnego oraz położonych powyżej górnej granicy lasu połonin. Szata roślinna eksponowana jest na planszach w formie barwnych fotografii i opisów zbiorowisk roślinnych, a część faunistyczną stanowią okazy owadów, płazów, gadów, ptaków i ssaków na tle charakterystycznych dla nich środowisk. Plastyczny model bieszczadzkiego lasu przyciągnie na pewno najmłodszych zwiedzających.

Przyroda pogórza.

Poznamy tu ważniejsze zbiorowiska piętra sięgającego do wysokości ok. 500 m n.p.m. Takie jak: siedliska ruderalne, pola uprawne, łąki, pastwiska i turzycowiska oraz torfowiska.
Zajrzymy do olszyn w dolinach rzek i potoków górskich, poznamy grądy - żyzne lasy liściaste zajmujące najniższe partie terenu. Zafascynuje nas świat owadów pogórza - zarówno motyli dziennych jak i nocnych, chrząszczy drapieżnych oraz rozkładających martwą materię organiczną, oraz błonkówek. Gabloty poświęcone płazom i gadom zaznajomią nas z najczęściej występującymi w Bieszczadach żabami, ropuchami, płazami ogoniastymi oraz wężami i jaszczurkami. Ptaki pogórza reprezentowane są zarówno przez te zasiedlające najbliższe otoczenie człowieka oraz dalsze - pola uprawne, łąki i pastwiska. Odrębną grupę stanowią ptaki związane z wodą: ptaki rzek, potoków, stawów i zbiorników zaporowych.

Przyroda regla dolnego

Pietro to sięga po górną granicę lasu, do wysokości 1150 m n.p.m. i zajmują je głównie leśne zbiorowiska roślinne: -dolnoreglowy bór świerkowo-jodłowy, zajmujący na niewielkich powierzchniach dna chłodnych dolin; -jaworzyny rosnące na stromych, skalistych stokach, wśród których można wyróżnić jaworzynę górską, karpacką i ziołoroślową; -kwaśna buczyna górska występująca na płytkich, kamienistych glebach brunatnych i rankerach, charakteryzująca się znacznym udziałem roślin acidofilnych; -żyzna buczyna karpacka, która jest najbardziej rozpowszechnionym zespołem bieszczadzkich lasów dolnoreglowych, zróżnicowanym na buczynę typową, z miesiącznicą trwałą, z czosnkiem niedźwiedzim, trawiasto-turzycową i z runem ziołoroślowym. Ponadto buczyna karpacka tworzy w Bieszczadach górną granicę lasu.

Bieszczadzkie lasy dolnoreglowe są domem wielu gatunków zwierząt, zwłaszcza dużych ssaków roślinożernych i drapieżnych, ptaków drapieżnych, sów, dzięciołów oraz owadów związanych z naturalnymi lasami bukowymi. Władcami dużych kompleksów leśnych Bieszczadów są żubry, sprowadzone w Bieszczady na początku lat sześćdziesiątych w ramach ogólnopolskiego programu restytucji tego gatunku. Do innych przedstawicieli tej grupy ssaków należy jeleń szlachetny oraz dzik i sarna.

Starodrzewia bukowe są ostoją dla owadów regla dolnego - motyli dziennych i nocnych oraz chrząszczy z rodziny kózkowatych, żukowatych i jelonkowatych. W Bieszczady sprowadzono również bobra europejskiego. Program jego restytucji w dolinie górnego Sanu, prowadzony przez Bieszczadzki Park Narodowy, powiódł się i liczebność tego gatunku systematycznie wzrasta. W piętrze regla dolnego występują głównie ptaki lasów i śródleśnych polan:

-drozdy, pokrzewki, łuszczaki -sikory, dzięcioły i inne dziuplaki;

-ptaki drapieżne, do których należy rzadki w naszym kraju orzeł przedni oraz orlik krzykliwy;

-sowy (na uwagę zasługuje puchacz i puszczyk uralski);

-krukowate oraz pięknie ubarwione kraska i wilga

Wysoki stopień zalesienia Bieszczadów sprzyja występowaniu ssaków małej i średniej wielkości - łasicowatych (np. kuna leśna, borsuk), popielicowatych (popielica, orzesznica) i nietoperzy. Grupę drapieżnych ssaków stanowią kotowate – ryś i żbik oraz psowate - lis, wilk i pochodzący z północno-wschodniej Azji jenot. Największym europejskim drapieżnikiem jest niedźwiedź brunatny. Bieszczadzka populacja tego gatunku jest najliczniejszą w naszym kraju.

Przyroda połonin

Pietro to rozciąga się od górnej granicy lasu po najwyższe szczyty (Tarnica 1346 m n.p.m.). Wyróżnia się tu trzy grupy zbiorowisk połoninowych:

- zbiorowiska zaroślowe połonin, związane głównie z występowaniem subalpejskich zespołów krzewiastych jarzębiny i olszy zielonej;

- zbiorowiska ziołoroślowe, traworoślowe i krzewinkowe;

- zbiorowiska o charakterze alpejskim, należące do najcenniejszych zbiorowisk połoninowych ze względu na występowanie tu rzadkich gatunków wysokogórskich, w tym wielu wschodniokoarpackich.

Na połoninach bytują gatunki wysokogórskie ptaków – siwerniak, gniazdujący w traworoślach i borówczyskach oraz płochacz halny i nagórnik – występujące głównie na wychodniach skalnych najwyższych partii połonin, a także liczne gatunki motyli, chrząszczy i prostoskrzydłych.